به گزارش سینماپرس، رضا مهدوی موسیقی‌شناس و نوازنده سنتور به عنوان مجری کارشناس برنامه «چشم شب روشن» شامگاه دوشنبه ۹ بهمن، میزبان کیوان ساکت، آهنگساز و مدرس دانشگاه بود و درباره جشنواره موسیقی فجر با او به گفتگو پرداخت.

«ردیف» شالوده و شاکله موسیقی ایرانی است

در ابتدای برنامه ساکت با اشاره به اینکه مردم عادی از من می پرسند که ملاک هایمان برای تشخیص هنر ناب چه باشد و چگونه می توانیم زیبایی شناسی و حس جمال شناسی خودمان را ارتقا و آثار را از هم تمیز بدهیم، گفت: «ردیف» شالوده و شاکله موسیقی ایرانی است که تدوین آن به شکل امروزی به حدود ۱۰۰-۱۵۰ سال گذشته بر می‌گردد و منتسب به خاندان فراهانی و میرزا عبدالله آقا حسینقلی است. مقام‌هایی است که با ترتیب خاصی کنار هم قرار داده‌اند و به آن ردیف می‌گویند. معنی ردیف همان قطار شده، منظم شده است. همان چیزی که واژه‌اش در فرهنگ لغت آمده است.

وی افزود: دستگاه‌هایی که در موسیقی ردیفی می‌گویند تعدادشان هفت دستگاه است و پنج آواز داریم. بزرگ‌ترین و معروف‌ترین دستگاه‌های ما شور است که چند آواز و نغمه هم متعلقات آن هستند مثل دشتی، ابوعطا، ابوافشاری و کرد بیات؛ دستگاه‌های بعدی ماهور و چارگاه که اصلی ترینشان این دو و شور هستند. می توان گفت بقیه دستگاه‌ها در طول زمان از دل اینها زاده شده‌اند و بعد سه گاه و همایون و نوا. نغمه اصفهان را هم قدما زیرمجموعه دستگاه همایون انگار می‌کردند.

معرفت و نجابت سابق را کمتر در موسیقی امروز می‌یابیم

این نوازنده تار ادامه داد: کسی که می‌خواست نزد استادان بنام برود مانند میرزا عبدالله آقا حسین قلی، اینها آنقدر برای موسیقی و ساز زدن تقدس و احترام قائل بودند که معروف است بدون وضو دست به ساز نمی‌زدند. دستگاه راست پنجگاه و نوا (به ویژه نوا) حال خاصی دارند که هرجور این دستگاه را بزنید یک شرافتمندی و نجابت خاصی در لابلای گام‌ها و سطرها و نت های این دستگاه هست که قدما برای این دو دستگاه بیشتر از سایر دستگاهها، نغمات، الحان و مقام‌ها احترام قائل بودند به طوری که اینها را آخر از همه به شاگردشان درس می‌دادند تا ببینند این شاگرد محرم هست، اهلیت هنری دارد، اهل سر و راز هست، اصلا معرفت دارد؛ معرفتی که هنر آبشخور خودش را از آن می‌گیرد.

ساکت یادآور شد: شما آثار استاد وزیری، استاد خالقی و استاد محجوبی را گوش کنید. خیلی از اینها به دلیل تکنولوژی آن موقع با کیفیت بد ضبط شده‌اند ولی یک معرفت، شرافتمندی، نجابت و خلوصی در این آثار هست که من در دوران نوجوانی‌ام بدون اینکه بدانم احترام خاصی برایشان قائل بودم اما امروز علتش را می‌دانم. این معرفت و نجابت اگر نگوییم کلا از موسیقی ما رخت بربسته بایستی به قول استاد شفیعی کدکنی بگوییم اندک‌یابند.

چطور می‌شود جشنواره‌ای ۳۳ ساله شود و آیین نامه نداشته باشد؟

وی خطاب به مردم گفت: به مردم عزیزم می‌گویم «بوی موی جولیان» یا آثار وزیری را گوش کنید و ببینید چه احساس نجابت و شرافتمندی در این آثار هست و این یکی از مهم ترین عناصری است که سازنده و نوازنده باید اهلیت هنری داشته باشد. محرم باشد یعنی گوش نامحرم نباشد جای پیغام سروش و موسیقی ایران ما همان پیغام سروش است. ابوسعید ابوالخیر می‌گوید سحرگاه در حال مناجات و عبادت خداوندگار بودم ناگاه صدای تاری شنیدم گفتم تبارک الله، آوازی از بهشت به گوشم رسید.

این مدرس دانشگاه بیان کرد: جشنواره موسیقی فجر بزرگترین اتفاق موسیقی سال در ایران است ولی این جشنواره به دلایلی از جمله نداشتن آیین نامه مورد نقد است. آیا می شود جشنواره ای ۳۳ سال کار کند و آیین نامه نداشته باشد و در این دو سه سال اخیر به شکل ناصواب اداره بشود؟ به صورت محفلی که همه برای کانون مشخصی هستند. خودشان به خودشان جایزه بدهند، خودشان را اول بکنند، خودشان فقط خودشان را ببینند. چطور می‌شود این را توضیح داد؟

دوستان انقدر بی‌توجه بودند که نه پند گرفتند و نه ملال!

وی تصریح کرد: شاید بزرگترین عیب جشنواره همان نداشتن آیین نامه است که با کمک دوستان، آیین نامه ای را که رئیس دفتر موسیقی به ما دادند اصلاح و ویرایش و تقدیم وزیر محترم کردیم که ایشان هم نکاتی بر آن نوشتند. قرار شد تا پایان همین بهمن ماه این را اعلام کنند و گفتند معاونت قبلی این را مطالعه کرده و زیرش نوشته اند: خیلی خوب است و ابلاغ خواهم کرد ولی این اتفاق نیفتاده است. من آنچه شرط بلاغ است با تو می گویم تو خواه از سخنم پند گیرخواه ملال. جالب است که دوستان انقدر بی‌توجه بودند که نه پند گرفتند و نه ملال.  

 ساکت ادامه داد: در گذشته اگر کسی به کسی کلمه تو را می گفت طرف بهش بر می‌خورد. استاد قنبری مهر یکی از بزرگ ترین استادان سازسازی معاصر است و چون ما ارزش بعضی چیزها را از قیمت آن متوجه می شویم، همینقدر بگویم که چند سال پیش یک ویولون ایشان یک و نیم میلیون دلار در بازار بین المللی فروش رفت. به ایشان گفتیم چرا کنج خلوت گزیدی؟ البته سن ایشان هم این انزوا را می‌طلبد ولی سال‌هاست که ایشان گوشه خلوت گزیده است که می‌گوید خلوت گزیده را به تماشا چه حاجت است. ایشان گفت ما آموختیم که حساس باشیم. همانطور که یک پزشک آموخته است وقتی به شما نگاه می‌کند بیماری‌ها را ببیند یا کسی که ورزش رزمی می‌کند می‌آموزد که اگر ضربه‌ای خورد ناراحت نشود و دردش نگیرد؛ ما هم به فراخور کارمان آموختیم که حساس باشیم.

وی افزود: استاد قنبری می گویند اگر به من بگویند تو، من سه روز مریضم که من چه کردم که به من تو گفتند. وقتی صحبت از صبا می‌کند اشک در چشمانش جمع می‌شود و می‌گوید بیا ببین شاگردت هنوز همان شاگرد است و هیچ وقت به خودش غره نشد و حقوق هیچ کس را پایمال نکرد و پای بر حق کسی نگذاشت. خیلی مهم است که در سفره شخص، پول یا روزی ناحلال وارد نشود. ما به این چیزها معتقدیم. اینها مال ما، مال شرقی‌ها و مال ایران است. مگر نداشتیم رفتگر محترمی که کیف پر از دلار را برگردانده است؟ زیرا او باید مال حلال در سفره اش بیاید.

آهنگ‌هایی که می‌سازند مثل حباب روی موج یک بار مصرف است

موسس گروه موسیقی وزیری اظهار کرد: نامحرم زیاد وارد موسیقی ما شده است. هر کسی که آواز خواند که نمی‌شود هنرمند خواندش. کسی دارد کنار خیابان باقالی می‌فروشد و با خودش می‌خواند، او هم خواننده است؟ هرکس دوتا تار خرید یا کمانچه خرید و کمانچه زد که نمی‌شود به او هنرمند گفت. آهنگ ساخته می‌شود ولی چرا ماندگار نیست و مثل حباب روی موج هست؟ یک بار مصرف است. چون از دل بر نمی‌خیرد و بر دل نمی|‌نشیند.

ساکت تصریح کرد: آنقدر اتفاقات نامیمون در طول این سال‌ها به ویژه این دو سه سال اخیر افتاده است که به دو علت هنرمندان راستین در جشنواره شرکت نمی‌کنند. نمی‌گویم کسانی که شرکت کردند هنرمند راستین نبودند، اندک در بینشان آهنگسازان و نوازنده‌های خوبی هستند. جشنواره به علت عملکرد ناصواب متولیان جشنواره از اعتبار افتاده است و شرکت کردن در آن به نوعی از دست دادن وجهه و اعتبار بین اهل دل است. انگیزه ای برای حضور نگذاشتند.

«چشم شب روشن» به تهیه‌کنندگی امیر قمیشی و با اجرای محمد صالح علا، شنبه تا چهارشنبه هر شب ساعت ۲۳ از شبکه چهار سیما روی آنتن می‌رود.